علی نعیمی: شامگاه شنبه باشگاه آرارات تهران میزبان هنرمندان تئاتر بود تا در آیین گشایش مستند «روزنه آبی» ساخته فرزاد فره‌وشی و محصول موسسه هور شرکت کنند.

به گزارش صمت، در این مراسم که همزمان با سالگرد تاسیس فصلنامه پیمان همراه بود پس از پخش سرود جمهوری اسلامی ایران از سوی گروه کر باشگاه فرهنگی ورزشی آرارات، کلیپی از سابقه فعالیت‌های موسسه هور در زمینه‌های مختلف علمی و فرهنگی پخش شد. در این مراسم فرزاد فره‌وشی با اشاره به ساخت این مستند گفت: فیلم مستند «روزنه آبی» در سال ۱۳۸۶ مراحل تولید را برای پخش در شبکه ویدئوی خانگی آغاز کرد. موضوع این اثر زندگی و اقدامات شاهین سرکیسیان برای ایجاد تئاتر نوین در ایران است که به دلایلی، برخی از شاگردان وی نام او را از تاریخ تئاتر ایران حذف و به نام خود ثبت کرده‌اند. وی در ادامه گفت: تولید مجموعه مستند «روزنه آبی» در ادامه انتشار کتاب موفق «شاهین سرکیسیان بنیانگذار تئاتر نوین ایران» بود. این کتاب نوشته غلامحسین دولت‌آبادی و مینا رحمتی است که زیر نظر جمشید لایق در سال ۸۶ به منظور شناخت دقیق شخصیت سرکیسیان، نوع اجراهایش، طراحی میزانسن زندگی شخصی و تاثیرش در تئاتر ایران انتشار یافت. مجموعه مستند «روزنه آبی» شامل گفت‌وگوهایی با شاگردان، دوستان و همکاران در قید حیات سرکیسیان است که بخش‌هایی از رخدادهای مهم دوران زندگی او در آن بازسازی شده است. برای نخستین بار نکاتی درباره رخدادهای مهم تئاتری در بازه زمانی دهه سی و چهل در این مجموعه عنوان می‌شود. فره‌وشی در ادامه افزود: در این میان به قهر و آشتی‌ها و اختلاف‌نظرها بین برخی از اعضای گروه اشاره می‌شود که به ناسپاسی نسبت به استاد و از هم پاشیده شدن گروه منجر می‌شود. در سال ۱۳۴۵ زمانی‌که شاهین سرکیسیان برای دریافت پروانه اجرای نمایشنامه «روزنه آبی» اثر اکبر رادی به اداره دراماتیک وارد می‌شود شاگرد پیشین خود را در مقام مسئولیت اداری می‌بیند. یکی از غم‌انگیزترین اتفاقات این مقطع همین است که پس از کودتای سال ۳۲ تمامی شاگردان سرکیسیان توانستند در تئاتر مشغول به کار شوند و اتفاقا همان شاگردان وقتی به مسئولیت رسیدند اجازه کار را به سرکیسیان ندادند و در واقع مرگ هنری او را پیش از درگذشتش به ثبت رساندند. مدتی بعد شاهین سرکیسیان از دنیا می‌رود و متاسفانه بررسی این موضوع که سال‌ها در حواشی تاریخ تئاتر ایران مطرح بوده و پرونده آن همچنان باز است، در مستند «روزنه آبی» روشن می‌شود که چه کسانی در دهه بیست تا چهل نگذاشتند تئاتر نوین ایران شکل بگیرد. این کارگردان مستند گفت: اگر محمدرضا اصلانی کارگردان خوب کشورمان در سال‌های پایانی عمر سرکیسیان بخشی از صدای او را ضبط نمی‌کرد هیچ اثری از او در تاریخ به غیراز یک عکس تار باقی نمی‌ماند و همین باعث می‌شود بسیاری از دانشجویان تئاتر بگویند تئاتر ایران در دهه بیست هیچگونه ارزش هنری نداشته و تنها روحوضی و تعزیه از آن دوران باقی مانده است در حالی که اینطور نیست و بزرگانی همچون شاهین سرکیسیان و عبدالحسین نوشین از همان دهه پیشگامان تئاتر نوین کشورمان هستند. وی با اشاره به ساخت این مستند گفت: وظیفه تک تک ما است که تاریخ را واکاوی کنیم و چگونگی شکل‌گیری برخی از رخدادها را بررسی کنیم. متاسفانه در دوره‌ای زندگی می‌کنیم که بسیاری از بزرگان عرصه تئاتر یا بدرود حیات گفتند و یا در دوران کهنسالی هستند و اگر از صحبت‌ها و خاطرات آنها سندبرداری نشود شاید دیگر در آینده حسرت بخوریم که تاریخ‌مان دچار انحراف شده است. در این مراسم بهزاد فراهانی با اشاره به فعالیت‌های شاهین سرکیسیان گفت: مهم‌ترین اتفاق تئاتر ایران در دهه سی، به‌دست کسی رقم خورد که در دهه قبل فقط نامش در مجامع روشن‌فکری برده شده و فقط به عنوان مترجم و دوست‌دار تئاتر شناخته می‌شد؛ دوست نزدیک صادق هدایت و نوشین؛ شاهین سرکیسیان. یک ارمنی محجوب باسواد جهانی در زمینه تئاتر و بینش عمیق نسبت به برقراری تئاتر اصولی، علمی و صحیح در ایران. بنا به گفته خلیل‌موحد دیلمقانی اظهارنظرهایش درباره تئاتر، ادبیات و هنر به اندازه‌ای درست بود که عبدالحسین نوشین [… ] را خوش آمد و از سرکیسیان خواست که به گروهش بپیوندد و مشاور گروه هنری او باشد. این مرد بزرگ را، حتی برخی از شاگردانش نفی کردند و کوشیدند نامی از او باقی نماند. از کتاب‌های تاریخ به‌طور تقریبی حذفش کرده بودند. اما سرکیسیان در غبار تاریخ گم نشد و اکنون بعد از گذشت بیش از ۶۰ سال از مرگش به‌عنوان یکی از معماران تئاتر نوین ایران شناخته می‌شود.

وی در ادامه گفت: سرکیسیان در واقع ایده‌های اصلی نوشین را بسط و گسترش داد و با توجه به اینکه بیشتر از نوشین با تئاتر روز دنیا آشنا بود توانست یک‌تنه نسل جدید هنرمندان تئاتر را تربیت کند. پیوند با هنرجویان هنرستان هنرپیشگی که منجر به تشکیل گروه هنر ملی شد و کشف نمایش‌نامه «روزنه آبی» نوشته اکبر رادی به‌عنوان شاخصه تئاتر ملی، موقعیت بی‌نظیر و جایگاه ارزنده‌ای را در تاریخ تئاتر ایران برای او رقم زده است. به جرئت می‌توان گفت که در دهه سی و تا اواسط چهل کمتر کسی است که در تئاتر فعالیت کرده باشد ولی شاگرد او نباشد و از او چیزی نیاموخته باشد.
فراهانی افزود: سرکیسیان نخستین کسی بود که به طور رسمی پرده از تعالیم استانیسلاوسکی در ایران برداشت و راه را برای پرداخت و اجرای تعالیم این استاد بزرگ تئاتر در ایران هموار کرد که البته رشد و گسترش این مهم به‌دست مصطفی اسکویی انجام شد. در سطور پیش‌رو به مهم‌ترین اقدامات سرکیسیان در مقام بیانگر آموزه‌های نوین تئوری و عملی تئاتر نظری می‌افکنیم.
این مراسم که با حضور گسترده اهالی تئاتر برگزار شده بود با سخنرانی نصرالله قادری از اعضای پژوهش این مستند و اجرای سه قطعه از موسیقی گروه کر باشگاه آرارات ادامه پیدا کرد.
داریوش اسدزاده، اصغر همت، احمد امینی، واروژ کریم‌مسیحی، آناهید آباد، فریده سپاه‌منصور، شمس لنگرودی و بسیاری دیگر از هنرمندان از حاضران در این مراسم بودند. به گزارش صمت، مستند «روزنه آبی» به تهیه‌کنندگی موسسه فرهنگی هنری رهافیلم و کارگردانی فرزاد فره‌وشی و با حضور و همکاری ۳۰۱ نفر از هنرمندان در قالب مستند داستانی در ۱۶ قسمت ۹۰دقیقه‌ای برای بیننده عام به شیوه «اس‌دی‌کم» تولید شده است. ساخت این مستند ۹سال به طول انجامید.